Het land van de kunstnier

‘Er zijn geen regels hier: wij proberen iets te bereiken.’

Thomas A. Edison

Presentatie: 7 juni 2025

Biografie van een wereldprimeur

Met de kunstmatige nier had Nederland in 1945 een medische wereldprimeur: Uitvinder-arts Willem Kolff, die hem in oorlogstijd bouwde, hoopte na de bevrijding op enthousiasme en steun. Zijn kunstnier moest echter opboksen tegen conservatieve krachten in een medisch klimaat van een land in wederopbouw. Teleurgesteld emigreerde hij.

Eén true believer bleef: Kolffs assistent Erik Twiss bouwde begin jaren vijftig in Rotterdam een kunstnier. Vijf jaar lang konden patiënten met acuut nierfalen alleen bij Twiss terecht. Totdat een door Kolff in Amerika doorontwikkeld model beschikbaar kwam en ook de academische ziekenhuizen overstag gingen. Begin jaren zestig werd dankzij de ‘shunt’, het kunstmatig bloedvat, herhaalde behandeling mogelijk. Zo overtuigde de kunstnier alsnog, zelfs in eigen land. Maar behandeling was duur, kostte veel mankracht en beperkte beschikbaarheid creëerde nieuwe kwesties van leven en dood: wie mocht aan de dialyse en wie niet?

Er volgden wetten en regels, maar ook geld dankzij de Nierstichting, waarmee meer dialysecentra gebouwd werden. Rond 1970 was dialyse gemeengoed geworden.

In Het land van de kunstnier, biografie van een wereldprimeur, 1913-1970, vertellen verpleegkundig specialist en dialysekenner Paul Gundlach en Kolff-biograaf Herman Broers het wordingsverhaal van de kunstnier, een baanbrekende uitvinding en de worsteling van een veranderend land dat er aanvankelijk niets mee wist aan te vangen.

Relevantie

Ruim 80 jaar na de eerste behandeling van een nierpatiënt door Kolff (1943) geldt de kunstmatige nier als een van de belangrijkste Nederlandse bijdragen aan de mondiale geneeskunde in de twintigste eeuw. De wereldprimeur van toen redt nu dagelijks miljoenen mensenlevens wereldwijd. Bijna ieder ziekenhuis heeft een dialyseafdeling, je kunt zelfs thuis ‘spoelen’. De Nierstichting, ooit opgericht om dialyseapparaten te kopen met geld uit collectezakken, bouwt nu zelf aan een draagbare kunstnier omdat geen medische industrie bereid was daarin te investeren. Herhaalt zich hier, kortom, de geschiedenis? Wat leert de biografie van de kunstmatige nier ons ook nu nog over innovatie en de noodzaak revolutionaire ideeën de ruimte te geven?

Paul Gundlach

(Rotterdam, 1967)
Verpleegkundig specialist Klinische genetica in het Erasmus MC in Rotterdam. Paul was jarenlang eindredacteur van vakblad Dialyse & Nefrologie Magazine en meer dan 25 jaar werkzaam op de dialyse-afdeling van het St. Clara (ooit opgezet door dokter Twiss en het oudste dialysecentrum van Nederland), tegenwoordig het Maasstad Ziekenhuis.

Herman Broers

(Burgum, 1970)
Hoofdredacteur, historisch auteur, biograaf en uitgever. Zijn boek Dokter Kolff, kunstenaar in hart en nieren (2003) bracht de bekendheid terug van kunstnieruitvinder Willem Kolff (1911-2009). Hermans boek kende diverse Nederlandse en Engelse edities, de meest recente was De man die miljoenen levens redde. Dokter Willem Kolff 1911-2009 (2018, Balans). Herman is medeoprichter van de Willem Kolff Stichting in Kampen.

Gerelateerde boeken

De man die miljoenen levens redde

Uitvinder-arts Willem Johan Kolff (1911-2009) is een van de belangrijkste medische pioniers die Nederland heeft voortgebracht. Hij deed wat niemand voor hem had gedurfd: machines gebruiken om menselijke organen te vervangen.

Bestel bij AERIE Uitgevers Auteurs

65 jaar dialyse op Zuid

Ooit was het dialysecentrum van het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam het enige in Nederland. Internist Erik Twiss (1919-2014), assistent van kunstnieruitvinder Willem Kolff, dialyseerde vanaf 1953 in het Sint Clara Ziekenhuis patiënten met acuut nierfalen.

Bestel bij AERIE Uitgevers Auteurs

'Het land van de kunstnier' is mede mogelijk gemaakt door:

Cultuurfonds Overijssel

Staargaard-Van Oostrom Meyjes Fonds

Stichting Historia Medicinae

Nierstichting Nederland

Cellebroedersweg 7a
8261 GV Kampen

info@hermanbroers.nl
06-23366394

Colofon